'Een probleem is alleen een probleem als er een oplossing is. Anders is het een feit.' De wereld wordt steeds complexer. In ons eentje hebben we het overzicht niet meer. Die ontwikkeling is niet meer te stoppen, maar we kunnen er wel op een andere manier mee omgaan.
Theorie U is een manier om om te gaan met veranderingen. Het maakt de ‘houdbaarheid’ van oplossingen langer. Dat scheelt tijd, energie, geld en een hoop frustratie. Op mijn werk groeit de groep die deze theorie omzet in de praktijk. Omdat je soms via Z moet om van A naar B te komen. Zo raakten manager Vastgoed Henk Hoogland en programmamanager Advies- en Ingenieursbureau Martin Burger doordrongen van de mogelijkheden toen ze er tijdens het Almeers Leiderschaps Traject (ALT) mee in aanraking kwamen. Nu geven ze de basis door, in de hoop dat meer mensen ermee verder kunnen.
Een wondermiddel is het niet. De theorie probeert je mee te nemen naar de toekomst in plaats van je terug te trekken in het verleden. Hoe beter je die toekomst kunt ‘zien’, hoe langer je oplossing houdbaar is. Dat leer je niet zomaar. “95% van ons handelen gaat op de automatische piloot”, zegt Henk. “Problemen behandelen we ook zo. Je kunt zo dus maar 5% veranderen.”
“Het gaat verder dan een stukje gereedschap”, meent Martin. “Het is ‘leiding nemen vanuit de toekomst die zich aanbiedt’. Zet je geest, je hart, je wil open.”
Theorie U neemt je mee de diepte in. Het begint dus met luisteren. Stel je oordeel uit. Observeer dan opnieuw. Voel wat het met je doet. Laat negatieve ideeën gaan. Kijk wat je allemaal hebt verzameld, wat je doet en wat je wilt. Laat nieuwe ideeën komen. Ga ermee aan de slag. Maak een prototype. Kijk hoe het kan werken in de werkelijkheid. En voer het uit.
Het klinkt simpel, maar duidelijk is wel dat het geen oplossing van A naar B is. Het kan aanvoelen als een omweg, maar voor complexe problemen waar veel partijen bij betrokken zijn, is die extra ‘bezinning’ op een gezamenlijk vertrekpunt broodnodig.
Zware rugzakAls voorbeeld noemt Martin de veranderingen die nu gaande zijn bij de dienst die zich bezighoudt met maatschappelijke ontwikkeling, omdat het Rijk een groot deel van de zorgtaken bij de gemeente onderbrengt. “Er zijn veel verschillende personen, nieuwe omstandigheden en heel veel onzekerheden in het spel. Dit is ook het moment waarop je kunt zeggen: ziet ik wel in de juiste functie? Formuleer voorzichtig waar je je voor in wilt zetten, maar stel de beslissing nog even uit. Blijf wel in de wereld staan. Een sabbatical is niet de oplossing.”
Je oordeel uitstellen is dus heel belangrijk. Henk: “Roep niet: ‘been there, done that’. De meeste mensen hebben een rugzak vol ervaringen, die zo zwaar is dat ze niet meer vooruitkomen. Kijk naar het probleem zonder die bagage. Ervaar het alsof het nieuw is.”
Resultaat?Om een beetje houvast te hebben, is het wel goed er een eindtijd aan te koppelen. Want als het proces te lang duurt, raak je de energie kwijt. Randvoorwaarde is wel dat je vooraf vertrouwen moet krijgen van de organisatie. Het is als Anders Werken, alleen weet je bij dit soort complexe vraagstukken van tevoren niet waar je uitkomt. Je kunt dus ook niet van tevoren afspreken hoeveel de uitvoering gaat kosten in geld, tijd of capaciteit.
Henk: “‘Wij’ begint pas als je startpunt gelijk is. We gaan op reis. En we weten niet waar we aankomen. Sterker nog: óf we gaan aankomen. Je hebt het over de weg ernaartoe, niet over het resultaat.”
Martin: “Wat mij betreft zou iedereen de kans moeten krijgen op zo’n manier te leren over zichzelf en met anderen.”
Wil je een (minder abstract) voorbeeld? Kijk dan eens naar het filmpje van de herontwikkeling van een winkelwagentje door IDEO: http://www.youtube.com/watch?v=M66ZU2PCIcM
Of kijk: ‘Golden Circle’ van Simon Sinek, over het waarom, hoe en wat van succes; http://www.youtube.com/watch?v=4VdO7LuoBzM
Bernadet Timmer
